Ραδόνιο: Ο Αόρατος Κίνδυνος στις Κατασκευές & Πώς να τον Αντιμετωπίσετε

Εισαγωγή: Ένας Αόρατος Κίνδυνος στα Σπίτια μας

Μέσα στα σπίτια και τους χώρους εργασίας μας μπορεί να κρύβεται ένας αόρατος, άοσμος και άγευστος εχθρός για την υγεία μας: το ραδόνιο. Το ραδόνιο (Rn) είναι ένα φυσικό ραδιενεργό αέριο που, αν και υπάρχει σε χαμηλές συγκεντρώσεις στην ατμόσφαιρα, μπορεί να συσσωρευτεί σε ανησυχητικά επίπεδα μέσα στα κτίρια, αποτελώντας, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) και την Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος των ΗΠΑ (EPA), τη δεύτερη κυριότερη αιτία καρκίνου του πνεύμονα μετά το κάπνισμα. Η κατανόηση της προέλευσης, των οδών εισόδου και των μεθόδων αντιμετώπισης του ραδονίου είναι απαραίτητη για την προστασία της υγείας μας στο οικιακό και εργασιακό περιβάλλον.

Τι Είναι το Ραδόνιο και από Πού Προέρχεται;

Το ραδόνιο είναι ένα ευγενές αέριο (ατομικός αριθμός 86) που παράγεται συνεχώς στη φύση από τη ραδιενεργό διάσπαση του ραδίου (Ra-226), το οποίο με τη σειρά του προέρχεται από τη διάσπαση του ουρανίου (U-238). Το ουράνιο και το ράδιο υπάρχουν φυσικά, σε ποικίλες συγκεντρώσεις, σε όλα σχεδόν τα εδάφη, τα πετρώματα και τα ορυκτά της Γης. Κατά συνέπεια, το ραδόνιο εκλύεται συνεχώς από το έδαφος και ορισμένα δομικά υλικά που προέρχονται από πετρώματα (π.χ., γρανίτης, ορισμένα τσιμέντα ή τούβλα).

Ως αέριο, το ραδόνιο μπορεί να κινηθεί σχετικά ελεύθερα μέσα από τους πόρους και τις ρωγμές του εδάφους και των υλικών. Στον εξωτερικό αέρα, η συγκέντρωσή του είναι συνήθως πολύ χαμηλή καθώς διαχέεται γρήγορα. Το πρόβλημα δημιουργείται όταν το ραδόνιο εισέρχεται και παγιδεύεται σε κλειστούς χώρους, όπως τα κτίρια, όπου μπορεί να φτάσει σε επικίνδυνα υψηλές συγκεντρώσεις.

Πώς Εισέρχεται το Ραδόνιο στα Κτίρια;

Η κύρια πηγή ραδονίου στα κτίρια είναι το έδαφος κάτω και γύρω από τη θεμελίωση. Το αέριο εισέρχεται κυρίως λόγω της διαφοράς πίεσης μεταξύ του εσωτερικού του κτιρίου και του εδάφους (φαινόμενο “καμινάδας” ή “stack effect”, όπου ο θερμότερος αέρας ανεβαίνει και δημιουργεί υποπίεση στα κατώτερα επίπεδα, έλκοντας αέρα από το έδαφος). Τα κύρια σημεία εισόδου περιλαμβάνουν:

Ρωγμές στα θεμέλια και τις πλάκες δαπέδου: Ακόμη και μικροσκοπικές ρωγμές στο σκυρόδεμα μπορούν να αποτελέσουν δίοδο.
Αρμοί κατασκευής: Οι αρμοί μεταξύ πλάκας δαπέδου και τοιχίων θεμελίωσης ή μεταξύ προκατασκευασμένων στοιχείων.
Κενά γύρω από διόδους σωληνώσεων: Σημεία εισόδου σωλήνων ύδρευσης, αποχέτευσης, ηλεκτρικών καλωδίων κ.λπ. μέσα από τα θεμέλια ή τα δάπεδα.
Ανοίγματα σε δάπεδα: Φρεάτια αντλιών (sump pits), αγωγοί αποστράγγισης.
Πορώδη υλικά: Τοίχοι από πορώδη τούβλα ή κυβόλιθους σε επαφή με το έδαφος (π.χ., σε υπόγεια).
Χώματα σε υπόγεια ή χώρους ανίχνευσης (crawl spaces): Απευθείας έκλυση από το εκτεθειμένο έδαφος.
Νερό ύδρευσης: Σε μικρότερο βαθμό, το ραδόνιο μπορεί να απελευθερωθεί στον αέρα από το νερό, ειδικά αν προέρχεται από γεωτρήσεις.

Η συγκέντρωση ραδονίου τείνει να είναι υψηλότερη στα κατώτερα επίπεδα των κτιρίων (υπόγεια, ισόγεια) που βρίσκονται σε άμεση επαφή με το έδαφος.

Κίνδυνοι για την Υγεία

Το ίδιο το ραδόνιο, ως ευγενές αέριο, δεν είναι ιδιαίτερα δραστικό. Ο κίνδυνος προέρχεται από τα ραδιενεργά προϊόντα διάσπασής του (θυγατρικά ισότοπα), όπως το πολώνιο, ο μόλυβδος και το βισμούθιο. Αυτά τα προϊόντα είναι στερεά σωματίδια που προσκολλώνται στη σκόνη και τα αιωρούμενα σωματίδια του αέρα. Όταν εισπνέονται, επικάθονται στους ιστούς των πνευμόνων. Καθώς συνεχίζουν να διασπώνται, εκπέμπουν ακτινοβολία άλφα, η οποία είναι ιδιαίτερα ιονίζουσα και μπορεί να προκαλέσει βλάβες στο DNA των κυττάρων του πνεύμονα.

Η μακροχρόνια έκθεση σε αυξημένα επίπεδα ραδονίου αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του πνεύμονα. Η EPA εκτιμά ότι το ραδόνιο ευθύνεται για πάνω από 21.000 θανάτους από καρκίνο του πνεύμονα ετησίως στις ΗΠΑ, καθιστώντας το την κύρια αιτία για μη καπνιστές. Ο κίνδυνος είναι πολλαπλάσιος για τους καπνιστές που εκτίθενται ταυτόχρονα και σε ραδόνιο. Το όριο δράσης που συνιστά η EPA είναι τα 4 picoCuries ανά λίτρο αέρα (pCi/L) ή 148 Becquerel ανά κυβικό μέτρο (Bq/m³). Ωστόσο, τονίζεται ότι δεν υπάρχει απόλυτα ασφαλές επίπεδο έκθεσης και συνιστάται η μείωση των επιπέδων όσο το δυνατόν περισσότερο.

Μέθοδοι Μείωσης του Ραδονίου στα Κτίρια

Η αντιμετώπιση του προβλήματος του ραδονίου βασίζεται κυρίως σε δύο στρατηγικές: τον περιορισμό της εισόδου του αερίου στο κτίριο και την αραίωσή του με αερισμό.

Σφράγιση Διόδων Εισόδου

Η πιο αποτελεσματική μέθοδος, ειδικά σε υφιστάμενα κτίρια, είναι ο εντοπισμός και η σχολαστική σφράγιση όλων των πιθανών διόδων εισόδου του ραδονίου από το έδαφος. Αυτό περιλαμβάνει:

Σφράγιση Ρωγμών: Πλήρωση και σφράγιση ρωγμών σε πλάκες δαπέδου και τοίχους θεμελίωσης.
Σφράγιση Αρμών: Σφράγιση των αρμών κατασκευής (π.χ., μεταξύ δαπέδου και τοίχων).
Σφράγιση Διόδων Σωληνώσεων: Σφράγιση των κενών γύρω από τα σημεία εισόδου σωλήνων και καλωδίων.
Κάλυψη Ανοικτών Επιφανειών: Κάλυψη χωμάτινων δαπέδων σε υπόγεια ή crawl spaces με αεροστεγείς μεμβράνες.
Επικαλύψεις Δαπέδων/Τοίχων: Εφαρμογή στεγανών επιστρώσεων σε δάπεδα και τοίχους υπογείων.

Για την αποτελεσματική σφράγιση απαιτούνται υλικά που να είναι αδιαπέραστα από αέρια, ανθεκτικά, ελαστικά (για να ακολουθούν τις κινήσεις της κατασκευής) και με ισχυρή πρόσφυση στο υπόστρωμα.

Βελτίωση Αερισμού

Η αύξηση του ρυθμού ανανέωσης του αέρα στο εσωτερικό του κτιρίου, ιδιαίτερα στα κατώτερα επίπεδα, βοηθά στην αραίωση της συγκέντρωσης του ραδονίου. Αυτό μπορεί να γίνει με φυσικό αερισμό (άνοιγμα παραθύρων) ή με μηχανικά συστήματα εξαερισμού. Σε κτίρια με υψηλές συγκεντρώσεις, συχνά εγκαθίστανται συστήματα ενεργητικής αποσυμπίεσης του υπεδάφους (Active Soil Depressurization - ASD), τα οποία χρησιμοποιούν έναν ανεμιστήρα για να δημιουργήσουν υποπίεση κάτω από την πλάκα θεμελίωσης, εμποδίζοντας την είσοδο του ραδονίου και οδηγώντας το απευθείας στην ατμόσφαιρα μέσω ενός σωλήνα εξαερισμού.

Υλικά KÖSTER & WHITECHEM για την Αντιραδονική Προστασία

Η KÖSTER και η WHITECHEM προσφέρουν μια σειρά προϊόντων υψηλής ποιότητας που είναι κατάλληλα για τη σφράγιση των διόδων εισόδου του ραδονίου και τη δημιουργία φραγμών αερίων σε θεμέλια, δάπεδα και τοίχους υπογείων:

Στεγανωτικά Υλικά Επιφανειών

KÖSTER NB 1 Grey: Τσιμεντοειδές στεγανωτικό κρυσταλλικής δράσης. Δημιουργεί ένα πυκνό, αδιαπέραστο στρώμα στο σκυρόδεμα, σφραγίζοντας πόρους και τριχοειδείς ρωγμές. Κατάλληλο για θετική και αρνητική στεγάνωση τοίχων και δαπέδων υπογείου.
KÖSTER NB Elastic Grey: Ελαστικό, τσιμεντοειδές στεγανωτικό 2 συστατικών. Γεφυρώνει ρωγμές (>2mm) και παρέχει στεγανή, ελαστική μεμβράνη. Είναι πιστοποιημένα αδιαπέραστο από ραδόνιο (radon-proof).
KÖSTER NB 4000: Πολυμερο-τροποποιημένο ορυκτό επίχρισμα, ταχείας πήξης, ελαστικό (γεφύρωση ρωγμών >3.5mm), ανθεκτικό σε UV και πιστοποιημένα αδιαπέραστο από ραδόνιο (radon-proof) σε πάχος >3mm. Κατάλληλο για εσωτερική και εξωτερική στεγάνωση.
KÖSTER KSK SY 15: Αυτοκόλλητη ασφαλτική μεμβράνη ψυχρής εφαρμογής. Παρέχει άμεση στεγάνωση και αποτελεσματικό φράγμα κατά του ραδονίου. Κατάλληλη για εξωτερική στεγάνωση θεμελίων και πλακών.
WHITECHEM Polyurea Systems (π.χ., POLYUREA 1044, HB 1010): Οι μεμβράνες πολυουρίας δημιουργούν ένα συνεχές, αδιαπέραστο και ελαστικό φράγμα. Αν και τα παρεχόμενα τεχνικά φυλλάδια δεν αναφέρουν ρητά τη διαπερατότητα ραδονίου, η εξαιρετικά χαμηλή διαπερατότητα σε νερό και άλλα αέρια (π.χ., CO2 για το 1044) υποδηλώνει πιθανή αποτελεσματικότητα ως φράγμα ραδονίου. Απαιτείται επιβεβαίωση με βάση εξειδικευμένες δοκιμές.

Υλικά Σφράγισης Ρωγμών και Αρμών

KÖSTER KB-Pox IN: Εποξειδική ρητίνη έγχυσης, πολύ χαμηλού ιξώδους, για τη δομική συγκόλληση και σφράγιση ξηρών ή νωπών ρωγμών στο σκυρόδεμα. Η πλήρης πλήρωση της ρωγμής εμποδίζει τη δίοδο αερίων.
KÖSTER KB-Pur IN 2 / KÖSTER 2 IN 1: Ελαστικές πολυουρεθανικές ρητίνες έγχυσης για τη μόνιμη, ελαστική σφράγιση ρωγμών (ξηρών ή υγρών). Η ελαστικότητα επιτρέπει την παρακολούθηση των κινήσεων της ρωγμής διατηρώντας τη σφράγιση.
KÖSTER Joint Sealant FS (FS-H για οριζόντιους, FS-V για κατακόρυφους αρμούς): Ελαστικά σφραγιστικά αρμών 2 συστατικών με βάση τα πολυσουλφίδια. Παρέχουν μόνιμη, ελαστική σφράγιση αρμών διαστολής και κατασκευής, ανθεκτική σε μηχανικές καταπονήσεις και χημικά.
WHITECHEM PU Sealant WP-25 / WP-35 / WP-45: Πολυουρεθανικά σφραγιστικά 1 συστατικού, θιξοτροπικά, με μόνιμη ελαστικότητα (ικανότητα κίνησης 25%), κατάλληλα για σφράγιση αρμών και ρωγμών σε σκυρόδεμα.
WHITECHEM PU INJ 104: Πολυουρεθανικός αφρός έγχυσης που αντιδρά με νερό. Διογκώνεται και σφραγίζει ρωγμές και κενά, εμποδίζοντας τη δίοδο νερού και πιθανώς αερίων λόγω της δομής κλειστών κυψελών.

Υλικά Πλήρωσης Κενών και Αγκυρώσεων

KÖSTER Micro Grout 1C: Έγχυτο τσιμεντοειδές κονίαμα υψηλής αντοχής (>60 MPa), χωρίς συρρίκνωση, για πλήρωση κενών, ρωγμών (>0.2mm) και αγκυρώσεις. Η πλήρης πλήρωση των κενών εμποδίζει τη διέλευση αερίων.

Η επιλογή του κατάλληλου υλικού ή συνδυασμού υλικών εξαρτάται από τη φύση του προβλήματος (ρωγμή, αρμός, διείσδυση σωλήνα, πορώδες επιφάνειας), την παρουσία υγρασίας και τις απαιτήσεις αντοχής και ελαστικότητας.

Συμπέρασμα

Το ραδόνιο αποτελεί έναν υπαρκτό και σημαντικό κίνδυνο για τη δημόσια υγεία, ο οποίος συχνά υποτιμάται λόγω της αόρατης φύσης του. Η συσσώρευσή του σε κλειστούς χώρους, κυρίως μέσω διόδων από το έδαφος στα θεμέλια και τα δάπεδα, αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του πνεύμονα. Η αποτελεσματικότερη στρατηγική αντιμετώπισης σε υφιστάμενα κτίρια είναι η σχολαστική σφράγιση όλων των πιθανών σημείων εισόδου. Η χρήση εξειδικευμένων, υψηλής ποιότητας υλικών στεγάνωσης και σφράγισης, όπως τα τσιμεντοειδή στεγανωτικά, οι ενέσιμες ρητίνες και τα σφραγιστικά αρμών των εταιρειών KÖSTER και WHITECHEM, μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στη δημιουργία ενός αποτελεσματικού φραγμού κατά της διείσδυσης του ραδονίου, προστατεύοντας την υγεία των ενοίκων και διασφαλίζοντας ένα ασφαλέστερο εσωτερικό περιβάλλον. Η μέτρηση των επιπέδων ραδονίου και η λήψη κατάλληλων μέτρων προστασίας αποτελούν μια υπεύθυνη στάση για την υγεία μας.